پروفسور لطفی زاده؛ از كالج البرز تا ماساچوست آمريكا

تمامی لوازم پیرامون ما که از اندکی هوشمندی و توانایی محاسبه برخوردار باشند بر اساس منطق فازی که از ابداعات دانشمند برجسته ایرانی، پروفسور لطفی زاده است، طراحی شده اند.

این منطق جهان علم و صنعت را دگرگون ساخته و بین بله و خیر (منطق کلاسیک ارسطویی) منطق «شاید» را که تا سال 1970 ماشین و کامپیوتر از تشخیص آن عاجز بودند، ارائه کرده است. به طور مثال در ماشین های لباس شویی با سیستم كنترل اتوماتیك فازی، ماشین می تواند ضمن برآورد مقدار و تشخیص جنس لباس ها میزان تمیزی و چرکی آن ها را حدس زده و بر اساس یافته های خود حرارت آب، مقدار آن و نیز سرعت چرخش ماشین را تعیین كند.
پروفسور «لطفی زاده» که در جهان علم به پروفسور «زاده» مشهور است در سال 1921 در شهر باکو در جمهوری آذربایجان به دنیا آمد. مادرش پزشکی روس و پدرش روزنامه نگار ایرانی اهل اردبیل بود. او در سن 10 سالگی همزمان با حکومت دیکتاتوری استالین و در اثر شیوع قحطی در سال 1931، به همراه خانواده مجبور به مراجعت به خانه پدری شد و در تهران زندگی جدیدی را شروع کرد. لطفی زاده در کالج البرز تهران تحصیلات متوسطه را به پایان رساند و در کنکور سراسری، مقام دوم را کسب کرد. او در سال 1942 رشته برق و الکترونیک دانشگاه تهران را با موفقیت به پایان رساند و هنگام جنگ جهانی دوم برای ادامه تحصیلات به امریکا رفت و دوره فوق لیسانس مهندسی برق را در انستیتوتکنولوژی ماساچوست (MIT) گذراند. سپس در سال 1949 موفق به دریافت درجه دکترای خود از دانشگاه کلمبیا شد و در فاصله سال های 1963 تا 1968، ریاست دانشکده مهندسی برق دانشگاه کالیفرنیا در برکلی را عهده دار بود. در سال 1965 وی تئوری و منطق فازی را پایه گذاری کرد و در یک مقاله علمی، مفهوم مجموعه فازی را بر اساس زبان طبیعی معرفی کرد. بر خلاف آموزش سنتی در ریاضی، او منطق انسانی و زبان طبیعت را وارد ریاضی کرد. اگر در ریاضی، دو رنگ سیاه و سفید را صفر و یک تصور کنیم، منطق ریاضی، طیفی جز این دو رنگ سفید و سیاه نمی بیند و نمی شناسد، ولی در مجموعه های نامعین منطق فازی، بین سیاه و سفید مجموعه ای از طیف های خاکستری هم لحاظ می شود و به این طریق فصل مشترک ساده ای بین انسان و کامپیوتر به وجود می آید. پس از این معرفی، بیش از 15 هزار مقاله علمی توسط دانشمندان جهان درباره منطق فازی و کاربردهای گسترده آن، در نشریات علمی منتشر شد و در حدود 3 هزار درخواست ثبت اختراع در این زمینه در کشورهای مختلف به عمل آمد.
این منطق اولین بار در سال 1974 در اروپا برای تنظیم دستگاه تولید بخار در یک نیروگاه، کاربرد عملی پیدا کرد. با پیشرفت چشمگیر ژاپن در عرصه وسائل الکترونیکی، در سال 1990 کلمه «فازی» در آن کشور به عنوان «کلمه سال» شناخته شد.
پروفسور لطفی زاده به طور رسمی از سال 1991 بازنشسته شده و مقیم سانفرانسیسکو است. وی به هنگام فراغت به سرگرمی محبوبش عکاسی می پردازد. تاکنون شخصیت های معروفی همچون روسای جمهور امریکا، ترومن و نیکسون، رو به دوربین وی لبخند زده اند. سرگرمی دیگر لطفی زاده «Hi-Fi» است. او در اتاق نشیمن خود بیست و هشت بلندگوی حساس تعبیه کرده تا به موسیقی کلاسیک گوش کند. او در فاصله سال های 1986 تا 2001 میلادی 14 دكترای افتخاری از دانشگاه های فرانسه، آلمان، ایالا ت متحده، كانادا، اسپانیا، آذربایجان، چك و لهستان دریافت كرده است. همچنین موفق به كسب بیش از ده مدال و نشان افتخار و حدود پانزده جایزه بین المللی از موسسات علمی جهان، به ویژه انجمن بین المللی مهندسان برق و الكترونیك، IEEE شده است. از آخرین افتخارات وی می توان به کسب بیش از 12 دکترای افتخاری و جایزه دیگر در چهار سال اخیر اشاره کرد.