برنامه‌ریزی تولید فرآیند و رویکرد خاص هر واحد تولیدی و بخشی از جریان پیچیده اطلاعات و تصمیم‌گیری است. هر شرکت تولیدی براساس سیاست‌ها و استراتژی های خود می تواند مدل برنامه‌ریزی مناسب خود را طرح‌ریزی و اجرایی کند.
صرف‌نظر از اینکه خط تولید سازمان شما پیوسته ،کارگاهی، دسته‌ای یا سفارشی باشد می تواند برنامه‌ریزی متفاوت و مناسب با صنعت و کسب‌وکار خود را داشته باشد. فاز برنامه‌ریزی ساختار کلی از زمان بندی ، احتیاجات مواد، طراحی محصولات و توالی اقدامات تولید و… را به منظور رسیدن به هدف تعیین می‌کند.
یک برنامه تولید باید علاوه بر تعیین تاریخ ارسال سفارشات بتواند پیش‌بینی برنامه تعمیرونگهداری را هم انجام دهد و به پرسنل تولید تعریف مشخص و دقیق از آنچه قرار است اتفاق بیافتد ارائه دهد. ضمن اینکه یک سیستم تولید در به‌حداقل رساندن کار یا کالای درجریان ساخت و مدیریت موجودی کمک شایانی به مجموعه تولیدی می کند.
مراحل برنامه ریزی و کنترل
برنامه‌ریزی و کنترل دارای سه مرحله: برنامه‌ریزی شامل طراحی محصول و تدوین فرآیندها، عمل شامل ساخت و مونتاژ قطعات و کنترل تولید است. همچنین برنامه‌ریزی می تواند کوتاه مدت، میان مدت یا بلندمدت باشد.
فاز عمل اصلی‌ترین مرحله ای که تولید شروع می شود شامل سفارش کار، سفارش ذخیره‌سازی، درخواست ابزار، بلیط‌های زمانی، سفارش بررسی، سفارش حرکت و … می باشد.
فاز کنترل شامل گزارش پیشرفت و تعریف اقدام اصلاحی است. در گزارش پیشرفت، اطلاعات مربوط به چگونگی انجام کار و امکان مقایسه با برنامه‌ها، جمع‌آوری می شود. داده‌های مختلف مربوط به رد مواد اولیه، تغییرات انجام شده در فرایند، خرابی ابزارها، بازده اپراتور، غیبت اپراتور، عمر ابزارها و … جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل واریانس کارایی قرار می گیرد. اقدامات اصلاحی باعث تصحیح فرآیندها و ایجاد انعطاف و خلق رویه‌های جدید در اتفاقات خارج ازکنترل می شود.
برنامه‌ریزی ادغامی (Aggregate Planning)
یک برنامه‌ریزی میان‌مدت به منظور ایجاد یک طرح تولیدی مناسب است تا با استفاده حداکثری از منابع موجود بتوان تقاضای مشتری را به خوبی برآورده کرد. بیشتر برای سازمان‌هایی است که تقاضای فصلی دارند.
کلمه ادغام به این معنی است که برنامه‌ریزی در سطحی صورت می گیرد تا بتوان تمام محصولاتی که از منابع و تجهیزات مشترک استفاده می کنند را با هم درنظر گرفت.
زمان‌بندی اصلی (MS)
اصلی‌ترین بخش برنامه‌ریزی و کنترل تولید است که معمولاً براساس زمان بندی هفتگی می‌باشد. این مدل برنامه‌ریزی مشخص می کند که چقدر از منابع برای تولید تقاضای مشتری موردنیاز است. در تولید پیوسته موجب توازن خط تولید و حذف گلوگاه‌ها و در تولید کارگاهی اولویت فعالیت‌ها را تعیین می کند.
MPS که یکی از مفاهیم اصلی در زمان‌بندی است، مقدار و زمان تولید برنامه ریزی شده برای هر محصول را مشخص می کند و پایه‌ای برنامه ریزی کوتاه مدت است.
برنامه‌ریزی نیازمندی مواد اولیه
MRP مختصر شده(Material Requirement Planning) یک سیستم نرم افزاری است که احتیاجات مواد را بررسی می‌کند و برای پیش‌بینی و برنامه‌ریزی مواد و اجزا و قطعات موردنیاز یک محصول نهایی و همچنین تعیین زمان انجام عملیات تولید طراحی و پیاده‌سازی شده است. با استفاده از این تکنولوژی می‌توان به برآورد زمان واقعی تحویل کالا به مشتری و کاهش زمان تولید و افزایش بازده دست یافت.
در این سیستم BOM محصول به همراه کلیه مونتاژها و زیرمونتاژها به صورت درختی و سلسله مراتبی نشان داده می شود.
نرم افزارMRP II
MRP II یا Manufacturing Resource Planning)) روش دیگری برای برنامه‌ریزی بهینه منابع و مدل بهبودیافتهMRP است که هدف اصلی آن رفع مشکلات MRP در سیستم یکپارچه کسب‌وکار است.
MRP II شامل کلیه عناصر MRP است درعین حال چند ویژگی اضافه دارد:
• اصول دسته‌بندی
سیستم های نرم افزاری انواع گوناگونی از اصول دسته بندی را ارائه می دهند که از مهم ترین آن ها دسته به دسته(Lot for Lot)،(EBQ) و پوشش جزئی دوره(Part Period Cover) می باشند.
• بازخورد
MRP II از محل تولید محصول بازخوردهایی را در مورد چگونگی انجام کار در تمامی سطوح برنامه‌ریزی گزارش می دهد تا عملیات تولید بعدی به روزرسانی شود. به همین دلیل گاهی MRP II، MRP حلقه بسته نیز می نامند.
• برنامه ریزی منابع
این سیستم همچنین توانایی مدیریت برنامه‌ریزی منابع سازمان و تبدیل مواد اولیه به محصول را دارد. این مدل توسعه می تواند جزئیات برنامه‌ریزی را در محل تولید اجرا و توسط عملیات تولید گزارش دهد و کنترل بیشتری را روی کل فرآیند تولید داشته باشد.
• برنامه‌ریزی نرم افزاری
مهمترین نرم‌افزاری که برای برنامهریزیهای MRP II توسعه یافته‌اند برنامه‌ریزی برش ظرفیت ناهموار(RCCP) می باشد. RCCP برنامه ریزی سرانگشتی ظرفیت، هم زمان با برنامه‌ریزی اولیه، ظرفیت تولید، نیروی انسانی، موجودی انبار دردست، مواد اولیه و … را مورد بررسی قرار می‌دهد.
شرکت نرم‌افزاری «پگاه‌سیستم» با بیش از دو دهه حضور موفق در بازار نرم‌افزار ایران توانسته یکی از بهترین سیستم‌های برنامه ریزی و کنترل تولید ایرانی را در سازمان‌ها نصب و راه اندازی کند و به‌عنوان بخشی از نرم‌افزارهای یکپارچه ERP ایرانی علاوه بر تأمین اطلاعات به‌روز تولید و ظرفیت‌‌های تولید، به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد تا با دریافت اطلاعات لحظه‌ای و گزارش‌های کارآمد از عملکرد و مقایسه با برنامهریزیهای انجام‌شده، توان سازمان را در پاسخ‌گویی مناسب نیاز‌‌های مشتریان افزایش دهد.
