در یکی دیگر از سلسله یادداشت‌های تخصصی حوزه سیستم و فرآیندهای کسب و کار، با بررسی تفاوت MRP و MRP2 در خدمت شما هستیم. به منظور جلوگیری از اتلاف فضا و وقت، به سرعت وارد پروسه بررسی خواهیم شد. پیش از آغاز لازم به ذکر است که راهبرد ما برای بررسی تفاوت این دو سیستم، بدین شکل است که ابتدا هر یک را به تفکیک شناسایی و توصیف کرده و سپس تفاوت‌های هر یک را بررسی می‌کنیم. ما معتقدیم که شناخت تفاوت MRP با MRP2 در گرو شناخت دقیق خود MRP و MRP2 است. پس تا انتها با ما همراه باشید.
MRP چیست و چه معنایی دارد؟
MRP یک سرواژه متشکل از حروف ابتدایی عبارت (Material requirement planning) است؛ این عبارت به معنی برنامه‌ریزی نیازمندی به مواد اولیه است. برنامه‌ریزی نیازمندی به مواد اولیه یک برنامه‌ریزی در راستای کنترل پروسه تولید است. بسیاری از سیستم‌های MRP، نرم‌افزار محور بوده و به بیانی دیگر با محوریت یک نرم‌افزار تشکیل می‌شوند اما این بدان معنی نیست که یک سیستم MRP به صورت دستی قابل اجرا نباشد. یک سیستم MRP بر اساس دستیابی به سه هدف مهم ایجاد می‌شود:
- اطمینان از در دسترس بودن مواد اولیه برای تولید محصولاتی که در دایره نیازمندی‌های مشتری قرار دارند.
- امکان تولید و انجام کار با وجود کمترین میزان ماده اولیه در انبارها که باعث افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید خواهد شد.
- برنامه‌ریزی عملکردهای لازم در طول پروسه تولید و پیش‌بینی سررسیدهای تحویل کالا و اقدامات مربوط به عرضه آن که باعث ایجاد دید شفافی از کلیت پروسه تولید خواهد شد.
اساس سیستم MRP ایجاد یک رابطه بین درخواست‌های وابسته و درخواست‌های مستقل است. درخواست مستقل همان درخواستی است که در خارج پروسه تولید ایجاد شده و در اصل توسط مشتری مطرح خواهد شد اما درخواست وابسته همان نیازمندی‌های داخلی پروسه تولید به قطعات و اجزا جهت تولید محصول است. در این بین لیست نیازمندی‌ها سندی است که تعیین می‌کند برای هر درخواست مستقل به چه مجموعه درخواست‌های وابسته‌ای نیاز است؛ به بیانی ساده برای تولید هر محصول به چه مواد خام و قطعاتی نیاز دارید. سیستم MRP مانند هر سیستم دیگری دسته‌ای از ورودی‌ها را دریافت کرده، یک پردازش خاص بر آن‌ها انجام داده و در نهایت یک خروجی ایجاد می‌کند. در یک سیستم MRP ورودی شما داده‌هایی هستند که حول لیست نیازمندی‌ها شکل می‌گیرند. کاربرد اصلی یک سیستم MRP این است که به کمک لیست نیازمندی‌ها، کمترین مواد اولیه مورد نیاز برای تولید میزان خاصی از محصولات(که وابسته به درخواست مستقل مشتریان است) در فاصله زمانی مناسب و مطابق برنامه‌ریزی قبلی را تعیین کند. برای رسیدن به این مهم، سیستم MRP نیاز دارد تا با بخش‌های خرید، پردازش و عرضه در رابطه مستقیمی باشد. تمام کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی نیاز دارند تا به کمک نرم‌افزار سیستم MRP تعیین کنند که در چه زمانی، به چه مواد اولیه ای و در چه مقداری نیاز دارند. به بیانی دیگر یک نرم‌افزار سیستم MRP باید سه پرسش را در مورد مواد اولیه پاسخ دهد:
- چه چیزی نیاز است؟
- به چه میزان نیاز است؟
- در چه زمانی باید تهیه شود؟
اگر یک کارخانه در پروسه تولید مواد اولیه مورد نیاز را اشتباهاً شناسایی کند، قطعآً با خرید اشتباه ضمن هدر رفتن منابع مالی در خرید اشتباه، نمی‌توانید محصول مد نظر خود را به موقع تولید کند و در نتیجه امکان توزیع به موقع وجود نداشته و ضرر مالی مضاعف ناشی از عدم تحویل به موقع، باعث آسیب به چرخه تولید خواهد شد. در کنار این اگر یک کارخانه در پروسه تولید متوجه میزان نیاز به ماده اولیه نشود، هم در صورت خرید بیش از حد نیاز و هم در صورت خرید مواد اولیه کمتر از حد نیاز دچار ضرر و زیان خواهد شد. در نهایت پایش دقیق، میزان موجودی می‌تواند تعیین کند که هر ماده اولیه در چه موعدی تمام شده و در چه موعدی باید مجدد خریداری شود. عدم خریداری به‌موقع مواد اولیه نیز عامل نقصان در پروسه تولید خواهد بود. جلوگیری از تمام اشکالات و نواقص فوق دقیقاً کاربرد سیستم MRP را معنا خواهد کرد. یک نرم‌افزار MRP داده‌های لازم مثل لیست نیازمندی‌های مواد اولیه برای هر محصول، لیست موجودی‌های هر ماده اولیه در انبار، میزان تقاضای مشتریان به هر محصول و مدت زمان انجام پروسه‌های مختلف تولید را از شما گرفته و با الگوریتم‌هایی خاص، تعیین می‌کند که در هر زمان به چه نوع و مقدار ماده اولیه نیاز دارید.
MRP2 به چه معناست؟
MRP2 که عموماً به آن (MRP II) نیز گفته می‌شود، یک سرواژه متشکل از کلمات عبارت (Manufacturing Resource Planning) است. حال که با سیستم MRP آشنایی دارید، توضیح MRP2 کار ساده‌تری خواهد بود. MRP2 یک سیستم یکپارچه در محیط تولید است که توانسته با اتکا روش‌های MRP و بهبود یا بازنگری در آن‌ها، یک سیستم ساختار جامع‌‌تر در جهت پایش و نظارت بر پروسه تولید را ایجاد کند. (Manufacture Resource Planning) به معنی برنامه‌ریزی منابع تولید است و با دقت در همین موضوع نیز متوجه خواهید شد که سیستم MRP 2 بسیار گسترده‌تر و کامل‌تر است. سیستم MRP 2 نیز در تئوری نرم‌افزار محور نیست اما با گسترش کارکرد نرم‌افزار در صنایع، اکنون به یک پلن نرم‌افزار محور بدل شده است که به کمک بخشی از بدنه کارمندان و کامپیوترهایی شبکه شده قابل اجرا است. در یک سیستم MRP 2 داده‌های خاصی باید به شکل یکپارچه در سیستم انتشار یافته و پس از پردازش، سیستم می‌تواند به چالش‌های “چه می‌شود اگر” در مورد پروسه تولید پاسخ دهد. چالش‌های “چه می‌شود اگر” مجموعه پرسش‌های فرضی هستند که حول یک پروسه تولید شکل می‌گیرند و این مسئله را مطرح می‌کنند که در صورت یک رخداد خاص، مثل اتمام موجودی رزین در خط تولید مبلمان، در پروسه تولید چه اتفاقی رخ می‌دهد. این بدان معنی است که سیستم MRP 2 توان بالای شبیه‌سازی شراییط مختلف پروسه تولید را دارد. تیم مدیریتی در پروسه تولید نیاز دارد تا پاسخ دقیق این دست پرسش‌ها را بداند تا به اتکای داده‌های یکپارچه از مشکلات آتی جلوگیری کند.
تفاوت MRP با MRP2 ناشی از چیست و چه نمودی دارد؟
مهم‌ترین تفاوت MRP با MRP2 این است که در MRP تمرکز کل سیستم بر مواد اولیه و دایره تأمین آن است اما در MRP2 تمام منابع تولید، اعم از خود مواد اولیه ، اجزای انسانی و ابزاری پروسه تولید در مدول‌هایی مجزا کمک می‌کنند تا کلیت ساختار سیستم شکل بگیرد. با توجه به این موضوع می‌توان گفت که MRP2 یک مدل توسعه‌یافته و مترقی از MRP است که توانسته با توجه به جزئیات بیشتر، امکانات بیشتری را برای مدیران صنایع فراهم می‌کند. MRP2 که نواده MRP است توانسته با در نظر گرفتن کاستی‌های آن، یک گام بسیار بلند به جلو بردارد. در یک سیستم برنامه‌ریزی صنایع، بالأخص در حالت محوریت یافتن زیرساخت‌های نرم‌افزاری، یکپارچگی کامل داده‌ها، مهم‌ترین دستاوردی است که به مدیران صنایع امکان پایش دقیق تمام مراحل تولید را می‌دهد. تفاوت مهمی که MRP2 نسبت به MRP ایجاد کرده است، یکپارچگی بیشتر داده‌ها در پروسه تولید است که باعث شده با استفاده از سیستم MRP 2 بتوان دید روشن‌تری نسبت به کل فرآیند تولید داشت. اگر شما اتکای صرف بر MRP داشته باشید و از به کارگیری سیستم MPR2 اجتناب کنید به شکل ناخواسته وارد برخی مشکلات جدی خواهید شد. اصلی‌ترین تفاوت در بکارگیری MRP به جای MRP2 این است که با تضعیف یکپارچگی کل مدیریت پروسه تولید، مجبور به ایجاد خروجی‌هایی از جنس اسناد فیزیکی مانند کاغذ یا دیسک‌ها خواهید شد. همزمان با افزایش تعدد تولید و صدور اسناد فیزیکی، امکان خطا در سیستم بالا رفته و یا حتی در غیر این صورت، سرعت پایش، بررسی و نظارت بر جوانب مختلف تولید شدیداً کاهش پیدا می‌کند. در نهایت در کنار تمام تفاوت‌های فوق باید گفت که یکی دیگر از تفاوت‌های MRP با MRP2 این است که در سیستم دوم با توجه به لحاظ کردن تمام جوانب تولید، می‌توان انتظار برنامه‌های زمانی دقیق و سررسید‌هایی روشن برای انجام تمام امور را داشت اما در MRP شما تنها امکان ایجاد دورنما در مورد میزان مواد اولیه در پروسه تولید را دارید. دی یک کلام باید گفت MRP جزئی از MRP2 است و نسخه‌ای ناقص‌تر از آن است.